Yöresel tarhana çeşitleri, tarhana kurutma mevsimi yaklaştığında herkesin aklında olan ve merak ettiği bir konudur. Çok zengin bir mutfağı olan Türk mutfağında tarhana çeşitleri de oldukça fazladır. Her ülkenin kendine has geleneksel yiyecekleri vardır tarhana da Türk mutfağı için öyledir. Tarhana Orta Asya’da yaşam süren Türkler tarafından bulunmuş lezzetli ve faydalı bir yiyecektir, yüzyıllar boyunca yemeklerden önce ve kahvaltılarda tüketilmiştir.
Bu Yazımızda Neler Var:
Yöresel Tarhana Çeşitleri Nelerdir?
Tarhananın ismi çok öncelerden gelmiştir, anlatılana göre zamanında bir sultan köylünün birinin evine misafir olur. Fakir olan ev sahibi köylü sultana ne ikram edeceğini bilemez ve bir çorba yapar. Çorbayı beğenen sultan ne çorbası olduğunu sorduğunda ise dar hane çorbası yani fakir çorbası cevabını alır. Zamanla bu dar hane çorbası tarhana halini almıştır.
Halk arasında bazen tarhana çorbasına Keloğlan Çorbası da denilmektedir. Bunun sebebi ise, Keloğlan filminde padişahın kızı hastalığa yakalanıp yataklara düşer ve tarhana içtikten sonra iyileşir. İçerisinde protein, mineral, demir, potasyum, kalsiyum ve magnezyum gibi mineraller barından tarhana sağlığa oldukça yararlıdır.
Maraş ve Uşak tarhanası olan iki çeşit tarhanamız coğrafi tescil almıştır. Tarhanası meşhur ilimiz neresi diye merak ediyorsanız eğer Uşak deriz ancak Malatya, Afyon ve Kahramanmaraş gibi şehirlerde de meşhurdur. Şimdi gelelim tarhanalar ne zaman, hangi malzemelerle ve nasıl yapılır gibi sorulara. Tarhana, genellikle yaz aylarında yapılan bir yiyecektir.
Tarhananın içerisinde domates, yeşil biber, kırmızı biber, kuru soğan, maydanoz, dereotu, yoğurt bulunmaktadır. Bunların hepsi karıştırılır ve 10 gün bekletilir ardından sebzeler süzgeçten geçirilir. Süzgeçten geçirdikten sonra un eklenir ve tarhana hamuru yapılır, 5-6 gün mayalanır ve buzdolabına konur. Geriye kalan yaş tarhana ise güneşte kurutulur ve tüketilir.
Şimdi gelelim yöresel tarhana çeşitleri ve nasıl yapıldıklarına;
1 – Trakya Tarhanası
Trakya tarhanası olarak bilinen bu tarhana, Trakya’nın Edirne ilinde biber, soğan, yoğurt, salça ve dereotu kullanılarak yapılmaktadır. Trakya’nın bir başka ili olan Kırklareli’nde ise bu saydığımız malzemelerden ayrı olarak et suyu, peynir ve tereyağı kullanılmaktadır.
2 – Tatlı Tarhana
Yöresel tarhana çeşitleri arasında sayılan bu Tatlı Tarhana, Tokat ve Malatya illerinde yaygın olarak bilinmektedir. Un eklenilerek uygulanan mayalama bu illerde uygulanmaz. Tarhananın içerisine üzüm şırası, süzme yoğurt ve ince buğday konulmaktadır.
3 – Göce Tarhanası
Bu tarhana çeşidi Ankara, Muğla, Aydın ve Maraş illerinde yaygın olarak tüketilmektedir. Çiğ buğday yarması ve yoğurt ile yapılan tarhanaya birazda su eklenir ve karıştırılıp bekletilir. Daha sonra hamurdan iri parçalar alınarak çarşafa serilip kurutulur. Malatya’da bu tarhana çeşidinin kara mercimeklisi, ıspanaklısı ve kavurmalı olanı yapılmaktadır.
4 – Ege Tarhanası
Yöresel tarhana çeşitleri arasında sayacağımız ege tarhanası soğan, domates, biber ve bazı tat verici otların kaynatılması ile hazırlanmaktadır. Bu karışım elde edildikten sonra soğutulur ardından yoğurt ve un ile tekrar karıştırılır. Hazırlanan hamur ufak parçalara ayrıldıktan sonra çarşafa serilerek güneşte kurumaya bırakılır, elekten geçirdikten sonra hazır hale gelen tarhana 2 sene kullanılabilir.
5 – Top Tarhana
Isparta’da yapılan bu top tarhana dövülmüş olan buğday, tuz ve dereotunun suda kaynatılmasıyla şiş hale getirilir. Daha sonra soğutulur ve maydanoz, yoğurt, nane eklenerek yoğurulur kurutma işlemine alınır ve pişirileceği vakit akşamdan ılık suya konulur. Ilık sudan sonra börülce ve haşlanmış nohut ilave edilir kaynatılır, kaynadıktan sonra salça ve kızmış yağ ilave edilir.
6 – Sakız Tarhanası
Yöresel tarhana çeşitleri arasında olan bu tarhana İzmir Çeşme’de yaygındır. Çeşme’nin yanı sıra Seferihisar’da da yaygın olan bu tarhana çeşidi adından da anlaşılacağı üzere sakızdan yapılmaktadır. Sakız ve karanfil içeren hamura yumurta, süt ve un da eklenerek hazırlanmaktadır.
7 – Göçmen Tarhanası
Göçmen tarhanası Marmara bölgesinde yaygın olan bir tarhana çeşididir. İçerisinde farklı olarak yoğurt, ekmek mayası ve lor peyniri kullanılmaktadır.
8 – Koca Tarhanası
Koca Tarhanası olarak geçen bu tarhana daha çok Antalya bölgesinde yaygındır. Antalya bölgesinin Manavgat tarafında yaygın olan bu tarhana çeşidinin yapımında taze fesleğen ve tereyağı kullanılmaktadır.
9 – Yaş Tarhana
Yöresel tarhana çeşitleri olarak sayılan yaş tarhana genellikle Çankırı, Kastamonu ve Eskişehir’de tüketilmektedir. Adından da anlaşıldığı üzere bu tarhana kurutma işlemi uygulanmadan tüketilmektedir. İçerisine un, yeşil biber, soğan ve yoğurt konularak hazır hale getirilmektedir.
10 – Kıymalı Tarhana
Trakya bölgesinde yaygın olan kıymalı tarhana kıyma, yoğurt, un, süt, peynir, yaş ekmek mayası ve bir önceki yıl yapılmış olan tarhanadan geriye kalandan bir miktar alınarak bu malzemeler yoğurulur. Daha sonra kurutularak tüketilir.
11 – Sivas Tarhanası
Sivas bölgesinde yaygın olan bu tarhana maydanoz, yoğurt, soğan, dereotu, pul biber, nane, kimyon ve yağ kullanılarak hazırlanmaktadır. Bu malzemelerin dışında ayrıca maya da kullanılmaktadır.
12 – Un Tarhanası
Un tarhanası olarak geçen yöresel tarhana çeşitleri arasında olan bu tarhana genellikle ülkenin batı bölgelerinde yaygındır. Yaygın olan iller şu şekildedir; Uşak, Burdur, Bolu, Denizli, Kastamonu, Antalya, Ankara, Zonguldak, Çanakkale ve Tekirdağ’dır. Un tarhanası yoğurt ve buğday unu ile yapılmaktadır, aroma katması için ot ve sebzeler de kullanılmaktadır. Bazı bölgelerde içerisine mercimek ve ekşi maya da eklenmektedir.
13 – Maraş Cips Tarhanası
Maraş cips tarhanası coğrafi işaretli patent almış olan ikinci ürün olarak geçmektedir. Frig buğdayının dövülmesiyle yapılan bu tarhanaya yoğurt, kekik ve çörek otu da katılmaktadır. Kekik katılmasının yanı sıra başka baharatlarda kullanılmaktadır.
14 – Çerez Tarhana
Yöresel tarhana çeşitleri arasında sayılan bu çerez tarhana Acıpayam bölgesinde yaygın olarak tüketilmektedir. Yapımında ise karakılçık buğdayı ve Denizli’nin keçi yoğurdu kullanılmaktadır. Çerez denmesinin sebebi kuruma işlemi yapılmadan çerez gibi tüketilmesidir.
Yöresel Tarhanalar Hakkında Sık Sorulan Sorular
Yöresel tarhana çeşitleri hakkında hazırladığımız bu yazımızda 14 farklı tarhana hakkında size bilgiler vermeye çalıştır. Tarhana çeşitleri, tarhana malzemeleri ve yapımı hususunda merak edilen soruları da kısaca yanıtlamak istiyoruz.
Çiğden tarhana yapımı nasıl?
Tarhana yapımını bilmeyenler ama lezzetine bayılanlar tarhana neyden yapılır diye sorup dururlar. Tarhana yapımında kullanılan ana maddeler soğan, domates, kırmızı biber, süzme yoğurt ve un olmaktadır. Yöresel tarhana çeşitlerine göre ilave edilen malzemeler çeşitlendiği gibi kurutma yöntemleri de farklılaşır.
Organik ev tarhanası nedir?
Tarhana ninelerimizden mutfaklarımızda görmeye alıştığımız en lezzetli ve şifalı kış çorbasıdır. Organik tarım ile üretilen doğal sebzeler kullanılarak yapılana organik ev tarhanası denir.
Tarhana kaç gün bekletilir?
Tarhana genellikle eylül ayında yapılır ve hamurunun yoğurulması ile birlikte 7 günlük mayalanma süresi vardır. Elbette ki bulunduğunuz yerin sıcaklığına göre bu süre uzayabilir de kısalabilir de. Daha sonra kurutma ve ufalama süreçleri olacaktır.